Pocztówki tłumaczeniowe: Cmilja Milosevic w Bratunacu, Bośnia i Hercegowina

Przeprowadzka z kosmopolitycznego miasta do małego miasteczka o jedną dziesiątą jego wielkości w najlepszych czasach może być niezłym szokiem kulturowym. Ale to nie były najlepsze czasy. Miasto to było Sarajewem, w następstwie gorzkiej, trzyletniej wojny domowej w Bośni i Hercegowinie (BiH), która zakończyła się w 1995 roku porozumieniem pokojowym z Dayton. Wojny, która wszędzie pozostawiła swój ślad. Każdy kogoś stracił. Cmilja Milosevic straciła własnego brata, zabitego przez sąsiadów rodziny. Miał wtedy 24 lata.

Miasto, do którego przeniosła się rodzina, to Bratunac niedaleko serbskiej granicy, 150 km na wschód. To spokojne, ciche miejsce, otoczone wzgórzami i lasami, najbardziej znane z corocznego festiwalu malin. Centrum miasta ma zaledwie kilometr średnicy. Wszędzie można dojść na piechotę, a wystarczy półgodzinny spacer, by znaleźć się w otoczeniu przyrody. Nawet jeśli mieszka się przy głównej ulicy handlowej, rano budzi nas nie pęd ruchu ulicznego, lecz śpiew ptaków.

W ciągu kilkudziesięciu lat po wojnie życie codzienne odzyskało pozory stabilności, a obywatele kraju żyją dość spokojnie, próbując sobie radzić z trudnościami życia codziennego, jak również oczywiście z pandemią. Ale powrót do normalności był powolny i wymagał od wszystkich wiele siły i wysiłku.

Do dziś najlepiej unikać w rozmowach tematów politycznych czy etnicznych, ponieważ napięcia z tamtych czasów mogą się jeszcze utrzymywać - wydarzenia te są świeże w pamięci. Skomplikowany jest również kontekst narodowy - kraj składa się obecnie z dwóch podmiotów: Federacji Bośni i Hercegowiny oraz położonej na północy i wschodzie, w większości serbskiej, Republiki Serbskiej. Istnieją trzy odrębne grupy etniczne - Bośniacy, którzy są w większości muzułmanami, Serbowie, którzy są prawosławni, oraz katoliccy Chorwaci. Oznacza to oczywiście trzy języki, choć komunikacja między nimi jest dość prosta, mimo że serbski zapisywany jest cyrylicą, a bośniacki i chorwacki łacińskimi literami. Wszyscy bośniaccy uczniowie dorastają, znając oba systemy, a nawet czasami używają ich naprzemiennie w tej samej szkole.

Biorąc pod uwagę niedawny konflikt, łatwo zapomnieć, że przez wieki była to głęboko kosmopolityczna część świata, z Sarajewem w centrum, prawdziwym tyglem kultur. Świadczy o tym sam język, pełen zapożyczeń z czasów osmańskich i austro-węgierskich - wszystkie używane w codziennej komunikacji.

To właśnie magia obco brzmiących słów sprawiła, że Cmilja już jako mała dziewczynka zaczęła uczyć się języków obcych, z których angielski był na pierwszym miejscu. W czasach Jugosławii kraj ten zawsze był bardziej otwarty na zachodnią kulturę i podróże niż inne kraje bloku wschodniego, co znajdowało odzwierciedlenie w stosunkowo wysokim poziomie znajomości języka angielskiego wśród wykształconych obywateli kraju. Dlatego po kilku latach naturalnym wyborem wydało się dla niej zapisanie się na Wydział Języka i Literatury Angielskiej na Uniwersytecie Wschodniego Sarajewa.

Po ukończeniu studiów w 2004 roku, Cmilja zaczęła pracować jako nauczycielka angielskiego. Dzieci były dość bystre, ale nauczanie okazało się mało inspirującym wyborem, przytłoczonym papierkową robotą i sztywnym planem każdego dnia. Pięć lat wystarczyło - Cmilja postanowiła coś zmienić i wykorzystać swoje umiejętności językowe w szerszym zakresie, jako tłumaczka ustna i pisemna. Był to czas, kiedy kraj otwierał się na nowo, a wiele międzynarodowych organizacji pozarządowych interweniowało, aby wesprzeć ludność na różne sposoby. Oznaczało to wiele możliwości pracy - choć Cmilja odkryła w sobie naturalną skłonność do przedkładania tłumaczeń pisemnych nad ustne - i ostatecznie doprowadziło do decyzji o podjęciu pracy w wolnym zawodzie.

W regionie nieprzyzwyczajonym do powszechnej pracy freelancera, ta decyzja przyniosła własne wyzwania. Wielu miejscowych w ogóle nie korzysta z Internetu, a w niektórych przypadkach tylko do kontaktowania się z krewnymi za granicą. Pierwsze dni były czymś w rodzaju przygody - uczenie się, jak zbadać biznes, ustalić stawki, przygotować proste CV, nawiązać kontakty z kolegami i klientami. Wszystko było do wzięcia. Ale w tym samym czasie, była ekscytacja z możliwości dotarcia i pracy z ludźmi na całej planecie.

Okazało się, że niektórzy z tych ludzi potrzebowali trochę edukacji. W dawnych czasach językiem narodowym BiH był serbsko-chorwacki. Teraz ten obraz jest bardziej rozczłonkowany - a żeby go jeszcze bardziej zagmatwać, można usłyszeć trzy lokalne formy dialektalne języka serbsko-chorwackiego, znane pod różnymi nazwami: ikavian, ekavian i ijekavian, w zależności od tego, czy jest to odmiana serbska, chorwacka czy bośniacka. Wszystko to sprawia, że gdy jako Bośniak oferujesz usługi w języku serbskim, co dla osób z zewnątrz wydaje się nielogiczne, pojawia się problem z percepcją. Jak jednak Cmilja szybko zauważa, miejscowi żartują, że logika już dawno temu opuściła Bałkany.

W 2010 r. przystąpiła do specjalnego egzaminu, aby uzyskać uprawnienia tłumacza sądowego, co uprawnia ją również do wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego. Obecnie jest zarejestrowana w Sądzie Rejonowym w Srebrenicy. Jednak nawet bycie jedynym certyfikowanym tłumaczem języka angielskiego w Bratunacu nie wystarczyło, by zapewnić stały dopływ pracy, więc przedsiębiorcza Cmilja wydrukowała kilka małych plakatów z podstawowymi danymi kontaktowymi i rozwieszała je w całym mieście. Miejscowi się na nie rzucili, a sieć jej klientów zaczęła się rozrastać.

Mniej więcej w tym samym czasie, Cmilja zwróciła się do kilku platform internetowych, aby zdobyć klientów, w tym ProZ.com, który wykorzystała również jako źródło wiedzy o biznesie, poprzez artykuły, dyskusje na forach i KudoZ. To doświadczenie otworzyło przed nią zupełnie nowe perspektywy, możliwości... i nowe wyzwania. Jak na przykład fakt, że międzynarodowi zleceniodawcy mają różne stawki za te same zlecenia dla tłumaczy z Zachodu i tych mieszkających na Bałkanach. Ale w rzadkich przypadkach, kiedy sytuacja jest trudna, zawsze pozostaje opcja awaryjna w postaci prywatnych lekcji języka angielskiego.

Cmilja nie jest zwolenniczką ścisłego podziału na pracę i odpoczynek. Każdy dzień jest dobry do pracy, a pusty dzień zawsze wykorzystuje na relaks, spacer na łonie natury lub przygodę. Dzień zaczyna się około 7:00 od dobrego śniadania i mocnej kawy. Potem wszystko jest możliwe. Na pierwszym miejscu zawsze jest praca papierkowa - maile do wysłania, podania do wypełnienia lub artykuły do przeczytania. Praca odbywa się w ciszy, aby nie rozpraszać uwagi. Żadnego radia i żadnych przekąsek. Muzyka to przyjemność, ale do słuchania w swoim czasie. To samo dotyczy obiadu i smacznego deseru - nigdy podczas pracy.

Jej wolny czas poświęcony jest głównie na czytanie, z odrobiną podróży do pobliskich miast, kiedy tylko czuje potrzebę odrobiny miejskiego gwaru. Alternatywne zajęcia w wolnym czasie to spacery wzdłuż rzeki Driny, cieszenie się czterema porami roku, jakie oferuje kontynentalny klimat. Do lokalnych atrakcji należy kolekcja spokojnych kościołów i klasztorów - idealne miejsce, aby naładować baterie i wrócić do pracy odświeżonym.

A przez to wszystko Cmilja trzyma się mantry, którą po raz pierwszy usłyszała w filmie z 1981 roku Do you Remember Dolly Bell znanego serbskiego reżysera Emira Kusturicy. "Każdego dnia, pod każdym względem, staję się coraz lepsza". To zdanie wryło się w jej głowę tamtego dnia i pozostało tam do dziś.

I to działa.

Jej profil na ProZ.com to: https://www.proz.com/profile/1553891

Pocztówki z tłumaczeń są pisane dla ProZ.com przez Andrew Morrisa. Aby zamieścić pocztówkę, napisz do niego na andrewmorris@proz.com

Ta seria pokazuje różne konteksty geograficzne, w których żyją tłumacze, i jak wygląda normalny dzień pracy w każdym z tych miejsc. Chodzi o to, by pokazać, jak wygląda praca tłumacza i tłumaczenie na całym świecie.

Poprzednie pocztówki z tłumaczeniami